Tài liệu “Giảm lo âu mùa dịch - Cẩm nang hữu ích dành cho người đang cách ly vì dịch Covid-19” - Lược trích Luận án Tiến sĩ Y học “Đánh giá hiệu quả điều trị rối loạn lo âu lan tỏa bằng liệu pháp thư giãn luyện tập”.
Tác giả: Trần Nguyễn Ngọc.
Người hướng dẫn: PGS TS. Nguyễn Kim Việt.
Trường Đại học Y Hà Nội.
Năm hoàn thành: 2018.
Rối loạn lo âu lan tỏa (RLLALT) được đặc trưng bởi tình trạng lo âu quá mức không kiểm soát được, lan tỏa nhiều chủ đề, không khu trú bất cứ tình huống đặc biệt nào, thường kéo dài nhiều tháng [1]. Trong Phân loại bệnh Quốc tế lần thứ 10, triệu chứng lo âu dễ phát hiện nhưng cũng dễ nhầm lẫn trong thực hành lâm sàng. Biểu hiện lo âu có thể xuất hiện ở người bình thường, trong nhân cách bệnh và có thể xuất hiện trong một số bệnh lý như: rối loạn lo âu lan tỏa, rối loạn hoảng sợ, rối loạn trầm cảm, rối loạn stress sau sang chấn, các rối loạn ám ảnh. Các triệu chứng của RLLALT đa dạng và phong phú bao gồm: các triệu chứng kích thích thần kinh thực vật, các triệu chứng vùng ngực, bụng, các triệu chứng liên quan đến trạng thái tâm thần và một số triệu chứng khác [2]. Sự đa dạng, phong phú của các triệu chứng gây không ít khó khăn trong nhận biết và xác định chẩn đoán. Nhiều khi bệnh nhân đến khám không phải với lý do là triệu chứng lo âu mà vì các triệu chứng khác. Theo Montgomery (2010), bệnh nhân đến khám vì lo âu chỉ khoảng 13,3% [3]. Các bệnh nhân đi khám vì các lý do khác chiếm tỉ lệ cao hơn: 47,8% đến khám vì các triệu chứng cơ thể khác nhau (34,7% với các triệu chứng đau và 32,5% với các rối loạn giấc ngủ) [3],[4]. Do vậy, xác định chính xác đặc điểm lâm sàng RLLALT là cần thiết giúp chẩn đoán đúng và điều trị hiệu quả.
Trong thực hành lâm sàng, điều trị RLLALT có thể sử dụng liệu pháp hóa dược, liệu pháp tâm lý hoặc kết hợp cả hai liệu pháp. Hai liệu pháp đều cho thấy có hiệu quả trong việc làm thuyên giảm các triệu chứng lo âu và các triệu chứng khác của RLLALT. Liệu pháp hóa dược được hướng nhiều đến điều trị giai đoạn cấp tính còn liệu pháp tâm lý hướng nhiều đến điều trị giai đoạn duy trì và chống tái phát bệnh. Theo Baldwin, tỉ lệ tái phát RLLALT sau khi điều trị bằng liệu pháp tâm lý thấp hơn sau khi điều trị bằng thuốc [5]. Một số nghiên cứu trên thế giới về các phần trong liệu pháp thư giãn - luyện tập như: luyện thư giãn, luyện thở và luyện tư thế đã cho thấy hiệu quả trong điều trị các triệu chứng lo âu và các triệu chứng cơ thể.
Ở Việt Nam, tại Viện sức khỏe Tâm thần Quốc gia, bệnh viện Bạch Mai, từ những năm 1970, liệu pháp thư giãn – luyện tập được áp dụng để điều trị cho những bệnh nhân tâm căn và đã cho thấy có những hiệu quả nhất định. Cho đến nay, liệu pháp còn ít được áp dụng trong điều trị RLLALT do chưa có bằng chứng khoa học đánh giá hiệu quả trong thực hành lâm sàng. Với mong muốn làm rõ đặc điểm lâm sàng và xác định hiệu quả của liệu pháp thư giãn trong điều trị RLLALT, chúng tôi thực hiện đề tài: “Đánh giá hiệu quả điều trị rối loạn lo âu lan tỏa bằng liệu pháp thư giãn - luyện tập” với 2 mục tiêu:
Rối loạn lo âu lan tỏa (RLLALT) được đặc trưng bởi tình trạng lo âu quá mức không kiểm soát được, lan tỏa nhiều chủ đề, không khu trú bất cứ tình huống đặc biệt nào, thường kéo dài nhiều tháng [1]. Trong Phân loại bệnh Quốc tế lần thứ 10, triệu chứng lo âu dễ phát hiện nhưng cũng dễ nhầm lẫn trong thực hành lâm sàng. Biểu hiện lo âu có thể xuất hiện ở người bình thường, trong nhân cách bệnh và có thể xuất hiện trong một số bệnh lý như: rối loạn lo âu lan tỏa, rối loạn hoảng sợ, rối loạn trầm cảm, rối loạn stress sau sang chấn, các rối loạn ám ảnh. Các triệu chứng của RLLALT đa dạng và phong phú bao gồm: các triệu chứng kích thích thần kinh thực vật, các triệu chứng vùng ngực, bụng, các triệu chứng liên quan đến trạng thái tâm thần và một số triệu chứng khác [2]. Sự đa dạng, phong phú của các triệu chứng gây không ít khó khăn trong nhận biết và xác định chẩn đoán. Nhiều khi bệnh nhân đến khám không phải với lý do là triệu chứng lo âu mà vì các triệu chứng khác. Theo Montgomery (2010), bệnh nhân đến khám vì lo âu chỉ khoảng 13,3% [3]. Các bệnh nhân đi khám vì các lý do khác chiếm tỉ lệ cao hơn: 47,8% đến khám vì các triệu chứng cơ thể khác nhau (34,7% với các triệu chứng đau và 32,5% với các rối loạn giấc ngủ) [3],[4]. Do vậy, xác định chính xác đặc điểm lâm sàng RLLALT là cần thiết giúp chẩn đoán đúng và điều trị hiệu quả.
Trong thực hành lâm sàng, điều trị RLLALT có thể sử dụng liệu pháp hóa dược, liệu pháp tâm lý hoặc kết hợp cả hai liệu pháp. Hai liệu pháp đều cho thấy có hiệu quả trong việc làm thuyên giảm các triệu chứng lo âu và các triệu chứng khác của RLLALT. Liệu pháp hóa dược được hướng nhiều đến điều trị giai đoạn cấp tính còn liệu pháp tâm lý hướng nhiều đến điều trị giai đoạn duy trì và chống tái phát bệnh. Theo Baldwin, tỉ lệ tái phát RLLALT sau khi điều trị bằng liệu pháp tâm lý thấp hơn sau khi điều trị bằng thuốc [5]. Một số nghiên cứu trên thế giới về các phần trong liệu pháp thư giãn - luyện tập như: luyện thư giãn, luyện thở và luyện tư thế đã cho thấy hiệu quả trong điều trị các triệu chứng lo âu và các triệu chứng cơ thể.
Ở Việt Nam, tại Viện sức khỏe Tâm thần Quốc gia, bệnh viện Bạch Mai, từ những năm 1970, liệu pháp thư giãn – luyện tập được áp dụng để điều trị cho những bệnh nhân tâm căn và đã cho thấy có những hiệu quả nhất định. Cho đến nay, liệu pháp còn ít được áp dụng trong điều trị RLLALT do chưa có bằng chứng khoa học đánh giá hiệu quả trong thực hành lâm sàng. Với mong muốn làm rõ đặc điểm lâm sàng và xác định hiệu quả của liệu pháp thư giãn trong điều trị RLLALT, chúng tôi thực hiện đề tài: “Đánh giá hiệu quả điều trị rối loạn lo âu lan tỏa bằng liệu pháp thư giãn - luyện tập” với 2 mục tiêu:
