Thất bại của Hoa Kỳ trong việc đối phó với sự trỗi dậy của Trung Quốc có thể gây ra những hậu quả tai hại cho Hoa Kỳ và phần còn lại của thế giới.
Joseph S. Nye, Jr.
Nguyễn Trung Kiên dịch
Joseph S. Nye, Jr. có thể được xem là một trong những ‘bố già’ trong tiến trình lập định chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ, đặc biệt là dưới thời Clinton và Obama. Là một trong những học giả hàng đầu về quan hệ quốc tế, có lẽ ảnh hưởng của ông chỉ thua Henry Kissinger. Một loạt khái niệm của ông về quan hệ quốc tế như ‘phụ thuộc lẫn nhau bất đối xứng’, ‘phụ thuộc lẫn nhau phức hợp’, đặc biệt là các khái niệm ‘quyền lực mềm’, ‘quyền lực thông minh’ không chỉ gây ảnh hưởng ở Washington D.C. mà còn lan sang châu Âu lục địa và vùng khác trên thế giới. Trong bối cảnh hỗn mang của thế giới hậu-Covid, những suy nghĩ khách quan, sáng suốt và bình tĩnh của ông trở nên rất giá trị, và sẽ là nguồn tham khảo quan trọng cho tiến trình lập định chính sách, đặc biệt là chính sách đối ngoại, cho nhiều quốc gia và khu vực. (ND)
* * *
Thất bại của Hoa Kỳ trong việc đối phó với sự trỗi dậy của Trung Quốc có thể gây ra những hậu quả tai hại cho Hoa Kỳ và phần còn lại của thế giới. Kể từ cuộc chiến Peloponnesian, những người theo chủ nghĩa hiện thực đã cảnh báo rằng sự tương tác giữa một cường quốc đã được xác lập lập và một cường quốc đang lên có thể dẫn đến những tính toán sai lầm vốn có thể tàn phá thế kỷ XXI này, giống như thế kỷ trước đã bị tàn phá vào năm 1914. Gần đây, Graham Allison đã đặt tên vấn đề chiến lược này là “Bẫy Thucydides Bẫy”, khẳng định rằng nó đã xảy ra 12 lần trong số 16 trường hợp chuyển đổi quyền thống trị quyền trong lịch sử hiện đại. Trong khi những con số của ông vẫn đang bị tranh cãi, thì vấn đề chiến lược đã này được công nhận từ lâu.
Để tránh kết cục như vậy, một chiến lược thành công của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc là vừa không được đánh giá cao lẫn không được đánh giá thấp sức mạnh của Trung Quốc. Sự đánh giá thấp giống như tự phụ, trong khi đánh giá quá cao tạo ra nỗi sợ hãi, một trong hai điều đó có thể dẫn đến tính toán sai lầm. Trái với nhận thức truyền thống hiện nay, Trung Quốc vẫn chưa thay thế Hoa Kỳ để trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới. Đo lường bằng ngang giá sức mua, nền kinh tế Trung Quốc đã lớn hơn nền kinh tế Mỹ kể năm 2014, nhưng ngang giá sức mua là một công cụ kinh tế để so sánh các ước tính về phúc lợi, chứ không phải để đo lường sức mạnh. Tỷ giá hối đoái hiện tại là thước đo sức mạnh tốt hơn và chúng cho thấy Trung Quốc chỉ có quy mô bằng 2/3 Hoa Kỳ. Nhiều nhà kinh tế đã dự kiến Trung Quốc sẽ vượt qua Hoa Kỳ vào một ngày nào đó để trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới (tính theo GDP tính bằng đô-la), nhưng ngày ước tính thay đổi từ năm 2030 đến năm 2050 tùy thuộc vào những gì người ta giả định về tốc độ tăng trưởng của Trung Quốc và Hoa Kỳ. Hơn nữa, Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) chỉ là thước đo thô của sức mạnh. Thu nhập bình quân đầu người là một chỉ số tốt hơn về độ vi tế của một nền kinh tế, và thu nhập bình quân đầu người của Hoa Kỳ gấp nhiều lần so với Trung Quốc. Tuy nhiên, bằng bất kỳ phép đo lường, lực đẩy của nền kinh tế Trung Quốc đang gia tăng, và Trung Quốc đang trỗi dậy.
Thucydides nổi tiếng gán cho cuộc chiến Peloponnesian hai nguyên nhân: sự trỗi dậy của một thế lực mới và nỗi sợ hãi của thế lực đã xác lập. Hầu hết các nhà phân tích tập trung vào nửa đầu của tuyên bố của ông, nhưng phần thứ hai của tuyên bố này lại đang nằm trong tầm kiểm soát của chúng ta. Nhiều khả năng chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ có thể ngăn chặn sự phát triển của nền kinh tế Trung Quốc, nhưng Hoa Kỳ có thể tránh được những lo ngại thái quá vốn có thể tạo ra một cuộc chiến tranh lạnh hoặc nóng mới nếu sử dụng tốt “trí thông minh theo ngữ cảnh”. Ngay cả khi một ngày nào đó Trung Quốc vượt qua Hoa Kỳ về tổng quy mô kinh tế, vẫn có những phép đo lường khác về sức mạnh địa chính trị. Trung Quốc đứng sau Hoa Kỳ về các chỉ số quân sự và chỉ số sức mạnh mềm và quân sự. Chi tiêu quân sự của Hoa Kỳ gấp nhiều lần Trung Quốc. Trong khi năng lực quân sự của Trung Quốc đang gia tăng trong những năm gần đây và đặt ra những thách thức mới cho các quân sự Hoa Kỳ, các nhà phân tích quan sát kỹ về cân bằng quân sự đã kết luận rằng Trung Q⁵ ty tư vấn ở Luân Đôn, đã xếp Trung Quốc ở vị trí thứ hai mươi sáu về sức mạnh mềm, trong khi Hoa Kỳ gần đứng đầu. Chủ nghĩa Cộng sản của Mao trong thập niên 1960 có sức mạnh mềm xuyên quốc gia lớn hơn nhiều so với “tư tưởng Tập Cận Bình” ngày nay.
Mặt khác, quy mô kinh tế khổng lồ của Trung Quốc cũng là một vấn đề [đối với Hoa Kỳ]. Hoa Kỳ đã từng là quốc gia thương mại lớn nhất và là người cho vay song phương lớn nhất thế giới vào năm 2001, số quốc gia giao dịch với Hoa Kỳ nhiều hơn hơn 80% với Trung Quốc. Vào năm 2018, tỷ lệ này là 30%, với 128 trong số 190 quốc gia giao dịch với Trung Quốc nhiều hơn so với giao dịch với Hoa Kỳ. Trung Quốc đang lên kế hoạch cho vay hơn một nghìn tỷ đô-la cho các dự án cơ sở hạ tầng với sáng kiến “Vành đai và Con đường” của họ trong thập kỷ tới, trong khi Hoa Kỳ đang cắt giảm viện trợ. Câu chuyện thành công về kinh tế của Trung Quốc, sự tăng cường sức mạnh mềm và sự kiểm soát của chính phủ đối với việc tiếp cận thị trường rộng lớn đã tạo ra đòn bẩy cho quyền lưc-cứng. Hơn nữa, nền chính trị độc đoán và sự thực hành chủ nghĩa trọng thương của Trung Quốc khiến chính phủ Trung Quốc dễ dàng sử dụng đến sức mạnh của nền kinh tế. Trung Quốc sẽ có được sức mạnh kinh tế từ quy mô lớn của thị trường cũng như từ viện trợ phát triển của Trung Quốc ra nước ngoài. Trong số bảy công ty toàn cầu khổng lồ trong thời đại Trí tuệ nhân tạo (Google, Facebook, Amazon, Microsoft, Baidu, Alibaba và Tencent), gần một nửa là của Trung Quốc. Với dân số khổng lồ và nguồn tài nguyên dữ liệu vốn đang trở thành một thứ “dầu mỏ mới” của nền chính trị thế giới, Trung Quốc đã sẵn sàng trở thành một Ả-rập Xê-út của Dữ liệu Lớn.
Hoa Kỳ vẫn sẽ có một số lợi thế sức mạnh lâu dài, bất kể các hành động hiện tại của Trung Quốc. Một là địa lý. Hoa Kỳ được bao quanh bởi các đại dương và các nước láng giềng mà có khả năng vẫn còn đang thân thiện; Trung Quốc có biên giới với mười bốn quốc gia và có tranh chấp lãnh thổ với Ấn Độ, Nhật Bản và Việt Nam, một thực tế mà sẽ đặt ra giới hạn cho sức mạnh mềm của Trung Quốc. Năng lượng là một lợi thế khác của Hoa Kỳ. Một thập kỷ trước, Hoa Kỳ dường như phụ thuộc vào năng lượng nhập khẩu một cách vô vọng. Giờ đây, cuộc cách mạng đá phiến đã biến Hoa Kỳ từ một nhà nhập khẩu năng lượng thành nhà xuất khẩu, giúp châu lục Bắc Mỹ có thể tự túc năng lượng trong thập kỷ tới. Đồng thời, Trung Quốc đang trở nên phụ thuộc nhiều hơn vào nhập khẩu năng lượng và phần lớn lượng dầu nhập khẩu được vận chuyển qua Ấn Độ Dương và Biển Đông, nơi Hoa Kỳ và các nước khác duy trì sự hiện diện hải quân quan trọng. Loại bỏ lỗ hổng này sẽ mất nhiều thập kỷ. Như chúng ta đã thấy, Hoa Kỳ được hưởng sức mạnh tài chính có được từ các tổ chức tài chính xuyên quốc gia lớn. Mặc dù đồng đô-la không thể tồn tại mãi mãi, nhưng đồng nhân dân tệ khó có thể thay thế đồng đô la như một loại tiền tệ dự trữ trong thời gian tới.
Hoa Kỳ cũng có thế mạnh về nhân khẩu học. Đây là quốc gia phát triển lớn duy nhất hiện đang dự kiến giữ vị trí (thứ ba) trong bảng xếp hạng nhân khẩu học của các quốc gia. Mặc dù tốc độ tăng dân số của Hoa Kỳ đã chậm lại trong những năm gần đây, nhưng nó không bị suy giảm dân số như sẽ xảy ra với Nga, châu Âu và Nhật Bản. Bảy trong số mười nền kinh tế lớn nhất thế giới sẽ phải đối mặt với lực lượng lao động bị thu hẹp trong khoảng 15 năm nữa, nhưng lực lượng lao động Hoa Kỳ có thể sẽ tăng thêm 5%, trong khi Trung Quốc sẽ giảm 9%. Trung Quốc sẽ sớm đánh mất vị trị quốc gia đông dân nhất vào tay Ấn Độ, và dân số trong độ tuổi lao động đã lên đến đỉnh điểm vào năm 2015. Công dân Trung Quốc đôi khi nói rằng họ lo lắng về việc họ sẽ già đi trước khi trở nên giàu có.
Hoa Kỳ đã đi đầu trong việc phát triển các công nghệ cốt lõi (công nghệ sinh học, công nghệ nano và công nghệ thông tin) vốn là động lực của tăng trưởng kinh tế trong thế kỷ này, và các trường đại học nghiên cứu của Hoa Kỳ thống trị nền giáo dục đại học toàn cầu. Trong bảng xếp hạng năm 2019 của Đại học Giao thông Thượng Hải, mười tám trong số hai mươi lăm trường đại học hàng đầu toàn cầu là của Hoa Kỳ; không có trường đại học nào ở Trung Quốc. Đồng thời, Trung Quốc đang đầu tư lớn vào nghiên cứu và triển khai, đồng thời cạnh tranh tốt trong một số lĩnh vực, bao gồm cả trí tuệ nhân tạo. Nhận thức được tầm quan trọng của học máy (machine learning) như một công nghệ đa năng vốn sẽ tác động đến nhiều lĩnh vực, những tiến bộ của Trung Quốc trong ngành trí tuệ nhân tạo có ý nghĩa đặc biệt. Tiến bộ công nghệ Trung Quốc không còn chỉ dựa vào sự bắt chước. Do vậy, phản ứng của Hoa Kỳ đối với thách thức công nghệ của Trung Quốc, nếu muốn thành công, sẽ phụ thuộc nhiều vào đổi mới công nghệ của chính Hoa Kỳ, hơn là các biện pháp trừng phạt. Sự tự mãn của Hoa Kỳ luôn là một mối nguy hiểm, nhưng sự thiếu tự tin và nỗi sợ hãi quá mức sẽ dẫn đến phản ứng thái quá. Theo quan điểm của John Deutch, cựu thành viên của Viện Công nghệ Massachussetts (MIT), nếu Hoa Kỳ đạt được tiềm năng đổi mới của mình, thì “bước đại nhảy vọt [về công nghệ] của Trung Quốc cùng lắm sẽ chỉ tiến sát với vị trí lãnh đạo toàn cầu về đổi mới công nghệ mà Hoa Kỳ đang nắm giữ”.
Nói tóm lại, Hoa Kỳ giữ những lá bài quan trong trong cỗ bài của mình, nhưng sự cuồng loạn có thể khiến quốc gia này chơi bài không hiệu quả. Khi chính quyền Clinton công bố Báo cáo Chiến lược Đông Á năm 1995, họ đã quyết định việc tái khẳng định liên minh Hoa Kỳ-Nhật Bản trước khi tìm cách lôi kéo Trung Quốc vào WTO. Cách tiếp cận của Hoa Kỳ đối với sự trỗi dậy của Trung Quốc là tham gia nhưng phòng ngừa các vụ cá cược trước. Loại bỏ các lá bài quan trọng của liên minh và các tổ chức quốc tế sẽ là một sai lầm nghiêm trọng. Nếu Hoa Kỳ duy trì liên minh với Nhật Bản, Trung Quốc sẽ không thể vượt ra khỏi chuỗi đảo đầu tiên vì Nhật Bản là một phần chính của chuỗi đó. Một sai lầm khác có thể là cố gắng cắt đứt tất cả các dòng nhập cư. Khi được hỏi tại sao ông không nghĩ rằng Trung Quốc sẽ sớm vượt qua Hoa Kỳ về tổng sức mạnh quốc gia, cựu Thủ tướng Singapore Lý Quang Diệu đã nhắc đến khả năng của Hoa Kỳ trong việc thu hút các tài năng của toàn thế giới và kết hợp chúng lại trong sự đa dạng và sáng tạo, điều này là không thể đối với chủ nghĩa dân tộc Đại Hán của Trung Quốc. Nếu Hoa Kỳ từ bỏ các liên minh của mình và đóng cửa với người di cư, thì kết luận của ông Lý có thể sẽ sai.
Khi sức mạnh của Trung Quốc tăng lên, nhiều nhà quan sát lo ngại Hoa Kỳ và Trung Quốc sẽ đi đến chiến tranh, nhưng ít người xem xét một mối nguy hiểm gây rối ngược lại trong quá trình chuyển dịch bá quyền thống trị. Thay vì hành động như một cường quốc lớn trong trật tự quốc tế, Trung Quốc có thể quyết định trở thành một tay chơi tự do như Hoa Kỳ vào những năm 1930. Tôi gọi đây là “Bẫy Kindleberger”, lấy tên nhà kinh tế học nổi tiếng của MIT, người đã chỉ ra nguyên nhân sâu sắc của cuộc Đại suy thoái và sự bất ổn của thập kỷ 1930 đó là do sự thất bại của nước Mỹ trong việc đóng góp vào hàng hóa công toàn cầu vào thời điểm mà Vương quốc Anh không còn có thể làm điều đó một mình. Trong phiên bản của sự thất bại của quá trình chuyển đổi quyền lực bá quyền này, Trung Quốc có thể hành động quá yếu thay vì quá mạnh mẽ và từ chối đóng góp cho một trật tự quốc tế mà họ không tạo ra. Một số nhà Trung Quốc học nói rằng nỗi sợ hãi này đã cường điệu hóa vấn đề “không phải được tạo ra ở đây”, và Trung Quốc biết rằng mình đã được hưởng lợi từ trật tự quốc tế sau năm 1945. Như Iain Johnston đã chỉ ra, người ta có thể phân biệt ít nhất tám loại trật tự khác nhau liên quan đến tám lĩnh vực phụ thuộc lẫn nhau, và sự hỗ trợ của Trung Quốc cho [việc định hình] các loại trật tự này hầu hết đều ở mức trung bình hoặc mức cao.
Đến nay, Trung Quốc đã khá tích cực trong việc hỗ trợ các tổ chức tạo điều kiện thuận lợi cho việc xác lập trật tự và tính tương thuộc trên toàn thế giới. Trong Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, Trung Quốc là một trong năm quốc gia có quyền phủ quyết. Trung Quốc hiện là nhà tài trợ lớn thứ hai của lực lượng gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc, tham gia các chương trình của Liên Hợp Quốc liên quan đến virus Ebola và biến đổi khí hậu. Trung Quốc cũng đã được hưởng lợi rất nhiều từ các tổ chức kinh tế như Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Mặt khác, Trung Quốc đã thành lập Ngân hàng Đầu tư Cơ sở hạ tầng châu Á (AIIB) và sáng kiến “Vành đai và Con đường” (BRI) của các dự án cơ sở hạ tầng quốc tế mà một số người coi là sự tấn công kinh tế chống lại trật tự hiện hành. Trung Quốc đã không thực hiện đầy đủ sự cam kết như một nền kinh tế thị trường, và việc bác bỏ phán quyết của tòa án Hague năm 2016 về Biển Đông đã đặt ra câu hỏi về việc Trung Quốc sẽ thực hiện nghĩa vụ pháp lý của mình hay không (như Hoa Kỳ đôi khi đã làm). Hải quân Hoa Kỳ và Liên minh về Tự do hàng hải ở Biển Đông vẫn là điều cần thiết để duy trì điểm này. (Sẽ là có ích nếu Thượng viện Hoa Kỳ phê chuẩn Công ước về Luật Biển.)
Cho đến nay, Trung Quốc đã không cố gắng lật đổ trật tự thế giới mà nó đang hưởng lợi – thay vào đó, nó đang cố găng gia tăng ảnh hưởng từ bên trong trật tự đó - nhưng điều này có thể thay đổi khi sức mạnh của Trung Quốc tăng lên. Chính quyền Trump đã gán cho Trung Quốc là một quốc gia đang tìm cách xét lại trật tự quốc tế hiện hành – nhưng đó là một sự xét lại ở mức vừa phải, không phải là một sự xét lại cực đoan như nước Đức của Hilter. Trung Quốc không muốn lật đổ cái bàn đang chơi bài, mà chỉ muốn nghiêng cái bàn theo hướng mà nó có thể giành được nhiều tiền cược hơn. Đồng thời, sức mạnh kinh tế ngày càng tăng của Trung Quốc và độ nghiêng của chiếc bàn này sẽ tạo ra các vấn đề cho Hoa Kỳ và cho trật tự quốc tế. Nói cách khác, nó có thể hoạt động như một tay chơi tự do, như Hoa Kỳ đã từng làm trong những năm 1930.
Khi sức mạnh của Trung Quốc tăng lên, “trật tự quốc tế tự do” của Hoa Kỳ sẽ phải thay đổi. Nó chưa từng thật sự tự do, có trật tự hay mang tính toàn cầu, và Trung Quốc ít quan tâm đến chủ nghĩa tự do hay sự thống trị của Hoa Kỳ. Do đó, người Mỹ sẽ trở nên khôn ngoan nếu loại bỏ các thuật ngữ về “tự do” và “mang đặc tính Hoa Kỳ” để nghĩ về một trật tự thế giới “mang tính mở và dựa trên quy tắc” để kiểm soát các loại quan hệ phụ thuộc lẫn nhau. Điều này có nghĩa là nhấn mạnh một trật tự quốc tế mở trên bình diện hợp tác thể chế. Sự khác biệt về ý thức hệ sẽ tồn tại và sẽ có sự khác biệt lớn về các giá trị như quyền con người, nhưng điều này không ngăn cản các cuộc đàm phán và các thể chế quản lý sự phụ thuộc lẫn nhau. Cách tiếp cận của Hoa Kỳ đối với một nền kinh tế quốc tế mở sẽ cần được điều chỉnh để giám sát thương mại và đầu tư của Trung Quốc nhiều hơn, vốn đang đe dọa các mục tiêu an ninh quốc gia và an ninh công nghệ của đất nước chúng ta, nhưng vẫn có cơ sở cho sự phụ thuộc lẫn nhau có hiệu quả, và đàm phán về các quy tắc để quản lý nó.
Một số mức độ “rời bỏ” [giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc] chắc chắn sẽ tăng lên, đặc biệt là trong các lĩnh vực liên quan đến công nghệ ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh quốc gia. Cả hai bên sẽ muốn hạn chế các điểm dễ tổn thương vốn sẽ gây đe dọa tới các cơ sở hạ tầng quan trọng hoặc có ý nghĩa quan trọng đối với các bố phòng quân sự. Một số biện pháp sẽ là đơn phương, chẳng hạn như những biện pháp mà Bắc Kinh đã thực hiện trong hơn một thập kỷ qua. Đối với các biện pháp của Hoa Kỳ nhằm hạn chế chuyển giao công nghệ nhạy cảm thông qua thương mại, đầu tư và trao đổi khoa học, thì “việc phát triển một chế độ kiểm soát giúp giảm thiểu rủi ro, mà không phải chịu các chi phí không đáng có, sẽ là không dễ dàng”.
Dỡ bỏ các chuỗi cung ứng phức tạp là điều không dễ dàng. Nhưng các cuộc đàm phán song phương và đa phương có thể giúp ngăn sự “tách rời” về mặt công nghệ biến thành chủ nghĩa bảo hộ cực đoan. Một ví dụ được đưa ra bởi một nhóm các nhà kinh tế Mỹ và Trung Quốc, những người đã đề xuất một khuôn khổ cho chính sách thương mại giữa các quốc gia khác nhau, nhằm phân biệt các khu vực phải đàm phán song phương với các khu vực trong đó các quốc gia được phép thực hiện các điều chỉnh chính sách trong nước nhằm giảm thiểu tác hại tới nền kinh tế hoặc an ninh của các quốc gia đó. Các chính sách khác liên quan đến thiệt hại gây ra cho nước thứ ba có thể được xử lý bằng các thỏa thuận đa phương.
Khi Trung Quốc, Ấn Độ và các nền kinh tế khác phát triển, thì tỷ lệ của Hoa Kỳ trong nền kinh tế thế giới sẽ ít hơn so với đầu thế kỷ này, và sự trỗi dậy của các quốc gia khác sẽ khiến việc tổ chức hành động tập thể để thúc đẩy hàng hóa công toàn cầu trở nên khó khăn hơn. Nhưng không có quốc gia nào khác, kể cả Trung Quốc, có thể thay thế được Hoa Kỳ về sức mạnh tổng hợp trong vài thập kỷ tới. Hoa Kỳ sẽ tiếp tục dẫn đầu trong sản xuất hàng hóa công toàn cầu, nhưng sẽ cần phải ngày càng chia sẻ vai trò đó với Trung Quốc. Kể từ chính quyền Nixon, Trung Quốc và Hoa Kỳ đã hợp tác với nhau bất chấp sự khác biệt về ý thức hệ. Nhiều hình thức phụ thuộc lẫn nhau đã phát triển, và những nỗ lực đối với việc tách rời hoàn toàn sẽ kéo theo các khoản chi phí rất lớn. Trong khi sự phụ thuộc lẫn nhau đã tạo ra các lỗ hổng chiến lược mới, thì đồng thời nó cũng tạo ra các cơ hội chiến lược mới.
Tăng trưởng kinh tế nhanh chóng ở châu Á đã thúc đẩy sự thay đổi quyền lực trong khu vực, nhưng châu Á có cán cân quyền lực nội bộ của riêng mình. Sức mạnh của Trung Quốc được cân bằng bởi Nhật Bản, Ấn Độ và Úc, và số những quốc gia khác. Không ai muốn bị Trung Quốc thống trị, mặc dù không ai muốn thấy một chiến lược ngăn chặn kiểu Chiến tranh Lạnh sẽ buộc họ phải tách rời với nền kinh tế của mình với Trung Quốc. Hoa Kỳ sẽ vẫn rất quan trọng đối với cán cân quyền lực châu Á này. Nếu Hoa Kỳ duy trì các liên minh đó, thì triển vọng là Trung Quốc có thể đẩy Hoa Kỳ khỏi Tây Thái Bình Dương là rất ít, và triển vọng Trung Quốc thống trị thế giới còn ít hơn nữa. Hoa Kỳ vẫn đang nắm những lá bài quan trọng để kiểm soát một cuộc chơi vừa cạnh tranh vừa hợp tác với Trung Quốc, và không cần phải tìm cách cắt đứt hoàn toàn mối quan hệ [giữa Hoa Kỳ với Trung Quốc] bằng cách tách rời hoàn toàn trong cơn hoảng loạn.
Câu hỏi khó hơn cho một chiến lược hiệu quả sẽ là liệu Hoa Kỳ và Trung Quốc có thể phát triển thái độ cho phép họ hợp tác sản xuất hàng hóa công toàn cầu và quản lý sự phụ thuộc lẫn nhau trong khi cạnh tranh trong các lĩnh vực khác hay không. Trong trường hợp xấu nhất, một chính sách cân bằng như vậy là không thể. Mối quan hệ Hoa Kỳ-Trung Quốc là một sự cạnh tranh hợp tác, trong đó một chiến lược cạnh tranh thông minh thành công, được Orville Schell và Susan Shirk ủng hộ, sẽ đòi hỏi sự chú ý như nhau đối với cả hai khía cạnh [vừa cạnh tranh, vừa hợp tác] đó. Nhưng một tương lai như vậy sẽ đòi hỏi “trí thông minh theo ngữ cảnh” và quản lý cẩn thận tất cả các khía cạnh của sự phụ thuộc lẫn nhau của chúng ta, cả trên bình diện tiêu cực lẫn tích cực. Nỗi sợ hãi thái quá sẽ làm cho một chính sách cân bằng như vậy trở nên khó khăn, và những nỗ lực vội vàng để tách rời [Hoa Kỳ ra khỏi Trung Quốc] sẽ dẫn đến một chiến lược thất bại mà cuối cùng sẽ làm làm suy giảm sức mạnh của Hoa Kỳ./.
*
[Joseph S. Nye, Jr. là Giáo sư danh dự của và từng là Hiệu trưởng Kennedy School of Government của Đại học Harvard, đồng thời là thành viên ban biên tập của tờ The Washington Quarterly. Ông từng là Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng về các vấn đề an ninh quốc tế, Chủ tịch Hội đồng Tình báo Quốc gia Hoa Kỳ và Thứ trưởng Bộ Ngoại giao về Hỗ trợ An ninh, Khoa học và Công nghệ. Ông là đồng tác giả (với Robert O. Keohane) của tác phẩm ‘World Politics in Transition’ [Quyền lực và sự phụ thuộc lẫn nhau: Chính trị thế giới trong quá trình chuyển đổi] (Boston, MA: Little Brown, 1977), và bài viết này được chuyển thể một phần từ cuốn sách của ông, 'Do Morals Matter? Presidents and Foreign Policy from FDR to Trump' [Luân lý có trở thành một vấn đề? Các tổng thống và chính sách đối ngoại từ Roosevelt tới Trump] (New York: Oxford University Press, 2020).]
(Nguồn: The Washington Quarterly, Vol. 43 (2020), Issue 1, pp. 7-21)
