Khi làm nội dung, đừng vì quá chú trọng vào thủ thuật, chiến lược hay độ sáng tạo mà quên mất phần căn bản nhất - cấu trúc bài viết. Đó chính là điểm neo cho sự sáng tạo của bạn, và cũng giúp tăng tính thuyết phục nếu cấu trúc đủ chặt chẽ.
Điểm khác biệt chính giữa viết nhật ký, viết tự do, viết blog hay xuất bản bất cứ thứ gì đó là khi viết cho một đối tượng nhất định, bạn không được phép viết tùy ý thích. Bạn phải học cách truyền tải thông điệp sao cho vừa có ý nghĩa với độc giả, vừa khiến họ dễ “tiêu hóa” thông tin. Não bộ của chúng ta sẽ hoạt động tốt hơn nhiều nếu nó có thể xử lý một thông tin có cấu trúc rõ ràng. Cấu trúc có thể là về mặt hình ảnh hoặc về mặt suy nghĩ (sự sắp xếp thông tin) góp phần làm cho thông tin dễ hiểu hơn. Nó cũng dễ khiến độc giả thấy đồng cảm và chia sẻ bài viết của bạn hơn.
Không quan trọng là bạn lên dàn bài trước hay chỉ đơn giản là đổ hết mọi thứ trong đầu ra thành chữ, nhưng khi biên tập, bạn có cơ hội để thiết lập cấu trúc.
Hướng dẫn thiết lập cấu trúc trong bài viết này sẽ giúp bạn tối ưu hóa sự quan tâm và thấu hiểu của độc giả, theo cách là sắp xếp theo dòng suy nghĩ. Và cấu trúc này không chỉ dành cho các bài viết thông thường, nó còn được dùng cho:
- email công việc,
- bài thuyết trình,
- dàn bài chiến lược (như chiến thuật nội dung hay marketing),
- chân dung người tiêu dùng và mô tả đối tượng mục tiêu,
- tài liệu bán hàng,
- bài báo học thuật hay tiểu luận.
Cho dù bạn đang sáng tạo ra cái gì, là bài viết, tiểu luận, một quyển sách, một bản trình bày kế hoạch kinh doanh, hay thậm chí là email, điều đầu tiên bạn cần làm là phải hình thành luận điểm. Nói cách khác, bạn phải có sẵn một thông điệp chính mà bạn muốn truyền tải. Đó là thứ mà độc giả của bạn có thể mang về sau khi đọc bài viết của bạn. Muốn độc giả hiểu được thông điệp của mình, trước tiên bạn phải rõ ràng với chính mình.
Ví dụ: Bạn nghĩ quyền phá thai có chính đáng hay không? Câu trả lời của bạn sẽ là luận điểm cho bài viết về nạn phá thai.
Để tối ưu, bạn cần có sẵn luận điểm trước khi bắt tay vào viết. Trong một vài trường hợp, việc thêm thắt luận điểm sẽ diễn ra trong lúc biên tập, khi bạn muốn nhấn mạnh thông điệp để độc giả thực sự chú tâm vào.
Có luận điểm tức là cũng phải có một chủ đề hay một luận cứ chính để bổ trợ cho luận điểm cũng như khiến bài viết thuyết phục hơn. Không nhất thiết bạn chỉ đưa ra một luận cứ, có thể là hàng loạt luận cứ, nhưng cần ít nhất một luận cứ lớn hơn những cái còn lại, để có thể tự nó “cân” hết cả bài viết.
Ví dụ: Giả sử luận điểm của bạn là “Phá thai là một quyền cơ bản của con người” thì luận cứ của bạn có thể là “Mỗi người phụ nữ có quyền quyết định cuộc đời họ.”
Các luận cứ phụ sẽ bổ sung hay bổ trợ cho lập luận chính, củng cố thêm thông điệp. Để tránh sự rối rắm, bạn nên kiểm tra ở giai đoạn biên tập: liệu các luận cứ phụ có giúp ích gì cho luận cứ chính hay không, nó có khiến luận cứ chính thêm khó hiểu hay thậm chí là đối nghịch với lập luận chính hay không. Nếu có sự đối lập, hãy loại bỏ ngay để tránh những bàn cãi không đáng có.
Số lượng luận cứ được chứng minh khiến cho thông tin dễ dàng được tiếp nhận nên khoảng 5 luận cứ, có thể thêm hoặc bớt đi 2 cái tùy trường hợp. Điều này cho phép chúng ta sử dụng khoảng 3 đến 7 đoạn thông tin khác nhau, dựa vào chủ đề và độ sâu của nó.
Bộ não xử lý thông tin dễ dàng hơn nếu con số chỉ nằm trong mức đó, bởi nếu chỉ có 1 hay 2 luận cứ thì lập luận bị cho là sơ sài, nhưng nếu lên đến 7 thì lập luận sẽ trở nên phức tạp.
Cho dù mục đích của bạn là để giúp đỡ, để tạo cảm hứng, để hướng dẫn,... nếu muốn độc giả “tiêu hóa” được câu chữ của mình, bạn cần dắt họ đi theo một luồng suy nghĩ của chính bạn, tức nó phải có logic. Tránh nhảy từ chủ đề này sang chủ đề khác mà không có sự logic nào đằng sau. Thứ bạn lập luận nên được đại chúng hiểu, bởi bạn đang viết ra để giúp đỡ, để hướng dẫn, càng không nên lan man. Cho dù logic của bạn là gì thì hãy nhớ là nó cần phải bổ ích. Nếu không, bạn sẽ chỉ tạo ra sự hiểu lầm, hoang mang, và cuối cùng là khiến độc giả bỏ ngang bài viết của bạn mà thôi.
1. Xây dựng cấu trúc theo một hướng dựa trên phạm vi
Khi đưa ra luận điểm, bạn có thể bắt đầu từ một suy nghĩ lớn, sau đó thu hẹp nó lại thông qua các luận cứ cho đến khi bạn đi đến kết luận cụ thể của mình.
Ví dụ: Luật cấm phá thai - cách nó ảnh hưởng đến người phụ nữ với tư cách một cá nhân -> cách nó ảnh hưởng đến các cặp đôi -> nó có ý nghĩa gì với phụ nữ nói chung -> nó có nghĩa gì với xã hội và thế giới mà chúng ta đang sống.
Ví dụ: Văn hóa cưỡng hiếp - tình trạng toàn cầu -> tình trạng địa phương -> ảnh hưởng của nó lên cộng đồng nhỏ -> ảnh hưởng của nó lên cá nhân.
Hoặc, tương tự, bạn có thể bắt đầu nói về những phần cụ thể trước, sau đó dọn đường cho những phần chung hơn.
2. Tuân theo trình tự thời gian
Điều này khá dễ, nó có thể đi theo hai hướng, từ quá khứ đến hiện tại hoặc thậm chí đến tương lai, hay từ tình huống hiện tại nhìn về quá khứ.
Ví dụ: nữ quyền - những sự kiện đầu tiên của nữ quyền -> sự tiến hóa và quá trình lôi kéo sự chú ý của nó -> tình trạng hiện tại -> một cái nhìn đến tương lai.
3. Giả thuyết, luận cứ, kết luận
Bắt đầu bằng một giả thuyết. Khám phá nó từ các góc độ khác nhau, tập trung vào luận điểm ban đầu. Đi đến kết luận; xác nhận hoặc bác bỏ giả thuyết.
Ví dụ: Khoảng cách bậc lương - khái niệm về việc người phụ nữ kiếm được ít tiền hơn đàn ông -> nghiên cứu và dữ liệu chứng minh điều đó, ngược lại là những nghiên cứu đang chất vấn điều đó -> kết luận về dữ liệu thu thập được -> một cái nhìn tổng quan -> lấy số đông để xác nhận -> ghi nhận số ít và rút ra bài học.
Cái này không phải lúc nào cũng cần thiết, nhưng nó lại hữu ích với những bài viết dài. Hãy nghĩ nó như một cái mục lục để giúp người đọc biết được họ đang đọc đến phần nào trong bài viết của bạn. Bạn có thể đưa ra trước như một cách để quản lý sự mong đợi của độc giả, hoặc có thể nhìn lại những gì đã được thảo luận, những gì chưa bàn đến để tóm tắt lại các ý chính ở cuối bài.
Cho dù bạn chọn cách làm nào để giữ chân độc giả, hãy luôn nhớ rằng, với khối lượng thông tin mà họ phải tiêu thụ hằng ngày, công việc của bạn phải là khiến cho bài viết của mình dễ nuốt hơn. Và thật ra nó có lợi cho đôi bên.
Xác định luận điểm
Có ít nhất một luận cứ chính
Giới hạn số lượng luận cứ
Tuân theo một luồng ý nghĩ
Sắp xếp suy nghĩ một cách có logic
Tóm tắt quy trình cho độc giả
